Heb je jezelf wel eens afgevraagd hoeveel prikkels je te verwerken krijgt op een dag? In de wereld van nu, die zich voor een groot deel online afspeelt, krijgen we elke dag een stortvloed aan informatie, prikkels en verplichtingen te verwerken. Dit voortdurende bombardement kan leiden tot een staat van overprikkeling, waarin ons zenuwstelsel overbelast raakt en ons vermogen om effectief met onze omgeving om te gaan, afneemt. Overprikkeling is geen passieve toestand – het is een reactie van ons systeem op deze uitdagingen. Zowel mentaal als fysiek kunnen we de gevolgen van overprikkeling voelen, en dit kan grote gevolgen hebben voor ons welzijn.
In dit blog duiken we dieper in de wereld van overprikkeling: wat is het nu eigenlijk, hoe merk je het op, hoe voorkom je het en wat kun je doen als je overprikkeld bent?
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling is een toestand waarin ons zenuwstelsel overbelast raakt door een teveel aan prikkels, zoals geluid, licht, sociale interacties en informatie. Maar ook voeding (die verteert moet worden) en je eigen gedachten zijn prikkels die verwerkt moeten worden. Wanneer dit teveel wordt, ontstaat er als het ware een overreactie van ons systeem op alles wat het te verwerken krijgt. Overprikkeling kan iedereen overkomen, maar niet iedereen heeft er in dezelfde mate last van. Bij mensen met autisme, hooggevoeligheid (HSP) of hersenletsel komt het relatief vaak voor.
Symptomen van overprikkeling
Mentale overprikkeling manifesteert zich als een gevoel van overweldiging, moeite hebben met concentreren, prikkelbaarheid, snel emotioneel worden en zelfs angstgevoelens. Je hebt het gevoel alsof alles even hard binnenkomt en je vermogen om te filteren is weg.
Daarnaast kan overprikkeling zich ook fysiek uiten in vermoeidheid, hoofdpijn, spierspanning, misselijkheid, verminderde eetlust, hartkloppingen en een algemeen gevoel van ongemak.
Achtergrondgeluiden klinken plots bijvoorbeeld net zo hard als de stem van degene die tegen je praat. Geconcentreerd luisteren wordt hierdoor bijna onmogelijk. Geuren uit de keuken maken je misselijk. Of je bent niet meer in staat een zachte blik te houden en je ogen volgen alles wat ze zien, waardoor je je niet meer kunt focussen. Je handen niet stil kunnen houden en overal aan friemelen kan ook een teken zijn van overprikkeling.
Hoe merk je overprikkeling op? Herken de 4 fasen
Overprikkeling ontstaat nooit plotseling. Het bouwt zich op. Hoe snel dit gebeurt, verschilt per persoon. De een is dagelijks overprikkeld, de ander maar heel af en toe. Om overprikkeling te voorkomen is het belangrijk dat je de verschillende fasen ervan herkent:
Fase 1: in balans en krachtig
In deze fase ervaar je een gevoel van innerlijke balans en kracht. Je navigeert moeiteloos door het dagelijks leven en kunt effectief omgaan met diverse prikkels en uitdagingen. Je energie is hoog, je focus scherp en je bent veerkrachtig ten opzichte van stress.
Fase 2: overmoedig en avontuurlijk
Zo lang je lekker in je vel zit, ga je nieuwe ervaringen aan. Je trekt interessante mensen en uitdagingen aan en probeert zoveel mogelijk uit je dag te halen. Met een groeiend zelfvertrouwen zoek je bovendien bewust prikkels op buiten je comfortzone. Deze fase is in essentie niet slecht! Je hebt het gevoel dat je voluit leeft, je geniet intens en je ontwikkelt jezelf. Maar er is wel een grens aan wat je aankunt. Iedereen heeft deze grens. Ook jij.
Fase 3: de grens is bereikt
Je avontuurlijke enthousiasme kan soms leiden tot het overschrijden van je grenzen. Je begint de eerste tekenen van overprikkeling te voelen, zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid en een verminderde concentratie. Je zenuwstelsel geeft aan dat het tijd is om aandacht te besteden aan je welzijn en de nodige rust te nemen.
Fase 4: strijd en disbalans
Wanneer je niet op tijd aan de rem trekt, kom je in een fase van strijd. Je voelt je uitgeput op fysiek en mentaal niveau. Zelfs kleine prikkels lijken overweldigend en je vermogen om goed te functioneren wordt belemmerd.
EHBO bij overprikkeling
Er is eigenlijk maar één manier om overprikkeling op te lossen, en dat is het nemen van rust. Zowel je lichaam als je geest heeft tijd nodig om te herstellen. Ook hier geldt dat de een sneller herstelt dan de ander. Leer jezelf kennen, ontdek wat bij jou leidt door overprikkeling en probeer dit aan te pakken. Om jezelf snel wat verlichting te geven kun je het volgende doen:
- Erken je toestand. Besef dat je overprikkeld bent en dat dit oké is. Schaam je er niet voor en communiceer het naar de mensen om je heen.
- Verplaats jezelf. Zoek een stille en comfortabele plek op om te ontspannen.
- Haal adem. Gebruik diepe ademhalingsoefeningen om je zenuwstelsel te kalmeren. Een voorbeeld is de 5-7-8-ademhaling: 5 tellen in, 7 tellen vast en 8 tellen uit.
- Verminder prikkels. Dim de lichten, verminder geluid en neem afstand van schermen.
- Schrijf je gedachten op. Schrijf alles wat in je opkomt op om je hoofd leeg te maken.
- Plan powernaps. Een powernap van 20 minuten helpt je om even te resetten. Heb je veel last van overprikkeling? Ga dan 3 á 4 keer per dag even liggen en sluit je ogen. Zet een timer, zodat je niet in slaap valt. Gaat het beter? Dan kun je het aantal powernaps afbouwen naar 1 á 2 keer per dag.
Op zoek naar meer balans voor de lange termijn? Wij helpen je graag!
Om uit de achtbaan van overprikkeling te komen is het belangrijk om te streven naar een evenwichtig leven. Wanneer je in balans bent zul je veel minder snel meegezogen worden met alles wat er van buitenaf op je pad komt. Haptotherapie kan je hierbij helpen. Ben je benieuwd wat dit voor je kan doen? Lees hier wat haptotherapie is en hoe het werkt, of neem direct contact met ons op voor meer info of een afspraak.